हळुवार मनाचा बॉस श्रीनिवास !

एव्हर्ट सोसायटीमध्ये आणि HIV-एड्स या विषयावर काम करण्याचा खूप कंटाळा आला होता. अनेक वर्षांपासून मी HIV-एड्स या विषयावर काम करत होतो. दुसरे म्हणजे मुंबईतील नवीन ठिकाणी काम करणे मला कठीण वाटत होते. मुंबईत स्थलांतरित होण्याचा निर्णय, घराची संपूर्ण जबाबदारी आणि नवीन नोकरीतील अडचणी अश्या अनिश्चित वातावरणात मी मुंबईत नवीन नोकरी शोधायला सुरुवात केली. माझ्यासोबत काम करणारे श्री खाडिलकर सर मला म्हणाले, "डॉक्टर खूप अस्वस्थ दिसताय. नवीन नोकरी शोधताय असे कळले. एक काम करा,' साइटसेव्हर्स ' या संस्थेमध्ये प्रोग्राम ऑफिसर या पदासाठी जागा निघाली आहे. बघा अर्ज करून.मी अर्ज केला आणि मला मुलाखतीला बोलावण्यात आले. त्यावेळी मी काही कामासाठी दिल्लीत गेलो होतो.

मला फोन आला, "मी श्रीनिवास सावंत बोलतोय, साइटसेव्हर्स मधून. तुमची मुलाखत (इंटरव्ह्यू)आहे १५ तारखेला." मी एकदम आनंदी झालो. समोरचा आवाजही आश्वासक होता. मी मुंबईत परतलो आणि मालाडला साइटसेव्हर्सच्या ऑफिसमध्ये गेलो. तिथे माझी प्रोग्राम ऑफिसर या पदासाठी मुलाखत घेण्यात आली.आधी ग्रुप डिस्कशन मग प्रेझेंटेशन नंतर मुलाखत असा क्रम होता. मुलाखतीसाठी सात आठजण आले होते. अगदी फर्डे इंग्लिश बोलणारे. त्यांच्यापुढे माझा निभाव लागेल की नाही अशी शं का मनात होती. पण आश्चर्य म्हणजे माझे प्रेझेंटेशन सर्वांपेक्षा चांगले झाले. मुलाखतही उत्तम झाली. एक आठवड्यानंतर मला एच.आर.मॅनेजर ऍंथोनी यांचा फोन आला, 'अहो तुमची निवड झाली आहे पण तुमचा बायोडाटा जरा व्यवस्थित लिहा. जे काम आत्तापर्यंत केले आहे ते नीट येऊ द्या त्यात." मी श्रीनिवास सावंतांना भेटलो. ते म्हणाले, 'अरे काय राजेश, एवढा चांगला इंटरव्ह्यू दिलास, तुझा बायोडेटा असा कसा लिहिला आहेस. चल मी तुला सांगतो तसे बदल कर आणि तो परत पाठव.' श्रीनिवास यांनी मला मार्गदर्शन केले आणि माझ्याकडून उत्तम बायोडाटा लिहून घेतला. मला प्रश्न पडला, 'का मदत केली असेल यांनी मला?" माझ्यासारख्या अनोळखी माणसाला का कोण मदत करेल? हा माणूस वेगळा आहे." साधारणतः एक आठवड्यानंतर मला श्रीनिवास यांचा फोन आला, ' राजेश, अभिनंदन तुझी निवड झाली आहे. २ मे रोजी कामावर रुजू हो. मिळून काम करू." या माणसाचे आभार कसे मानू ? माझ्याकडे शब्द नव्हते!

कामावर रुजू झालो आणि सार्वजनिक नेत्र आरोग्य या विषयात काम कसे करायचे, प्रोजेक्ट प्रपोजल कसे लिहायचे, नवीन पार्टनर संस्थांचे परीक्षण कसे करायचे अशा अनेक गोष्टी श्रीनिवास यांनी मला शिकवल्या. मग आम्ही सोबत प्रवास केला आणि अनेक संस्थांना भेटी दिल्या. प्रवास करताना सामाजिक काम कसे करायचे याचे प्रशिक्षण मला श्रीनिवास यांच्याकडून मिळाले. हा माणूस हाडाचा समाजसेवक असल्याची जाणीव मला झाली. साधारणतः तीन महिन्यानंतर श्रीनिवास यांनी मला भेटायला बोलावले आणि म्हणाले, 'हे बघ, तुझे प्रशिक्षण पूर्ण झाले आहे. तुला मी आय हॉस्पिटलचे सर्व प्रकल्प सोपवतो. योग्य नियोजन कर आणि कामाला सुरुवात कर. ऑल द बेस्ट!" काम करतांना त्यांनी कधीच बॉसगिरी केली नाही की अनावश्यक सूचना केल्या नाहीत. पूर्ण विश्वास टाकून, मला काम करण्याचे संपूर्ण स्वातंत्र्य दिले. एक गोष्ट प्रकर्षाने जाणवली. ते माझे एक उत्तम मित्र झाले,बॉस नाही! त्यांच्यासोबत बोलतांना कधी भीती वाटली नाही. त्यांना भेटल्यानंतर एक वेगळा आत्मविश्वास निर्माण व्हायचा.

त्यांनी आमची एक सुंदर टीम तयार केली होती. श्रीनिवास, मी, सबित्रा, कल्पना, केतन, श्वेता असे आम्ही सर्वजण मिळून अंधत्व निवारण, अपंगांचे पुनर्वसन अशा विविध विषयांवर चर्चा करत असू व त्यातून त्या विषयावर प्रकल्प तयार करून आम्ही ते यशस्वीपणे राबवत असू. आमच्या मुख्यकार्यकारी अधिकारी सौ एलिझाबेथ कुरियन यांच्या मार्गदर्शनाने व श्रीनिवासजींच्या प्रयत्नाने आम्ही अंधत्व निवारणासाठी विदर्भात मोठे प्रकल्प सुरू केले, रेटीनोपथी ॲाफ प्रिमॅच्युरिटी या नवजात बालकांमघ्ये अंधत्व निर्माण करण्याऱ्या आजारावर नियंत्रण आणण्यासाठी आम्ही पश्चिम महाराष्ट्रात मोठा प्रकल्प राबवला आणि आजही तो सुरू आहे.

दादर ते मालाड आम्ही सोबत प्रवास करत असू. या दरम्यान अनेक विषयांवर चर्चा होत असत. मी एकदा त्यांना म्हणालो, "श्रीनिवास, मला लंडन स्कूल ऑफ हायजिन मध्ये M.Sc.करायचे आहे." ते म्हणाले, 'तुझी इच्छा आहे ना, मग ते नक्की होईल. पुढील दोन वर्षे मला व्यवस्थित काम करून दाखव. मी तुला मदत करीन." पुढील दोन वर्षे मी अनेक प्रकल्प सुरु केले आणि मन लावून काम केले. आणि त्यांना म्हणालो, 'श्रीनिवास , दोन वर्ष झाली आहेत आणि मी माझ्या परीने कामही केले आहे. आजही माझी M.Sc. करण्याची इच्छा आहे.' ते शब्दाचे पक्के होते. त्यांनी माझी ओळख लंडन स्कूल ऑफ हायजिन मधील प्रोफेसर डॉ.क्लेयर गिल्बर्ट यांच्याशी करून दिली आणि मला त्यांच्यासोबत प्रकल्प दाखवण्यासाठी पुण्याला पाठवले. लहान मुलांमधील रेटिनोपथी या विषयावर त्या संशोधन करत होत्या आणि माझा प्रकल्प त्यांना नक्की आवडेल हे श्रीनिवास यांना माहीत होते. पुण्याला जाताना ते म्हणाले, 'राजेश , प्रकल्प दाखवल्यानंतर त्यांना तुझ्या M.Sc.बद्दल नक्की सांग. त्या मदत करतील तुला." मी त्यांनी जसे सांगितले तसे केले आणि आश्चर्य म्हणजे डॉ.क्लेयर गिल्बर्ट यांनी मला लंडन स्कूल ऑफ हायजिन मध्ये M.Sc.करता येईल व त्यासाठी त्या नक्की मदत करतील असे आश्वासन दिले. माझा माझ्यावर विश्वासच बसत नव्हता. नंतर एका महिन्यातच मला प्रवेश मिळाला आणि शिष्यवृत्ती सुद्धा! साइटसेव्हर्सने मला एक वर्षाची रजा द्यावी यासाठी श्रीनिवास यांनी खूप प्रयत्न केले आणि मी लंडनला जायला निघालो. माझे अनेक वर्षांचे अशक्य असे स्वप्न श्रीनिवास यांच्यामुळे प्रत्यक्षात आले! त्यांचे आभार मानायला गेलो. म्हणाले, 'अभिनंदन! मी काहीच केले नाही. तुझ्या नशिबात होते ते आणि you deserve it! आता चांगल्या मार्कांनी पास हो.!" हा भला माणूस आयुष्यात आला नसता तर लंडनमधील M.Sc.हे फक्त स्वप्नच राहिले असते!

मी लंडनहून परत आलो आणि पुढील काही दिवसातच माझे प्रोग्राम मॅनेजर म्हणून प्रमोशन झाले. आत्तापर्यंत स्वतः काम करत होतो. या प्रमोशननंतर मला इतरांकडून काम करून घ्यायचे होते. ते अधिक कठीण होते. माझ्या कामाचा आवाका वाढवणे गरजेचे होते. त्यासाठी श्रीनिवास यांनी मला मार्गदर्शन केले आणि मॅनेजर म्हणून घडवले. मुंबई आय केयर कॅम्पेनचे काम खूप कठीण होते. लंडन येथील ऑफिसबरोबर जवळून काम करावे लागे. मी ते आत्मविश्वासाने करत असल्याचे पाहून श्रीनिवास म्हणाले, 'राजेश प्रोग्रॅम मॅनेजर म्हणून चांगले काम करत आहेस. लवकर शिकलास. हे असेच उत्तम करत राहा." त्यांच्याकडून मिळालेली ही कौतुकाची थाप मला खूप काही देऊन गेली. साईटसेव्हर्स मधील नोकरी, मग प्रशिक्षण, लंडन मधील शिक्षण आणि नंतर प्रमोशन हे केवळ शक्य झाले श्रीनिवास यांच्या परीस स्पर्शानेच!!

आज साईटसेव्हर्स सोडून ११ वर्ष झाली आहेत तरी पण आमची मैत्री कायम आहे!

राजेश कापसे,

९८१९९१५०७०