80% फुल!

परवा माझा फोन चार्जिंग करायला ठेवला होता. बॅटरीचा रंग हिरवा झाला आणि ८०% फुल.बॅटरी चार्ज झाली आहे.तुम्ही फोन वापरू शकता, अशी सुचना फोनवर दिसली. बॅटरी पुर्णपणे चार्ज होण्यासाठी ८०% पुरेसे होते. १००% चार्ज होण्याची गरज नव्हती!

माझे विचार चक्र सुरू झाले…

सकाळी ध्यान करत असताना, Headspace या मोबाईल ॲप वर ८०% फुल-Hara hachi bun me (腹八分目) ही जपानी संकल्पना ऐकली. त्याचा अर्थ असा की पोट ८०% भरेल एवढे अन्न खायला हवे. २०% भाग रिकामाच ठेवायला हवा. असे केल्यास आरोग्यासाठी खूप फायदेशीर ठरते. चायनीज वैद्यकीय तज्ञ म्हणतात "Chīfàn qī fēn bǎo, sān fēn han" (吃飯七分飽、三分寒) जेवण पोटाचे सात भाग भरतील एवढेच करा, एक भाग रिकामा ठेवा. अरब देशांमध्ये सुर्फैत (Surfeit) (अती खाणे) टाळावे असा सल्ला दिला जातो. आपल्याकडेही आपण स-अवकाश (सावकाश) जेवा असे म्हणतो. आम्हालाआयुर्वेद शिकवत असताना डॅा. नियती बडे चितालीया सदैव सांगत, “तुमच्या आमाशयाचे तीन भाग आहेत. एक भाग जेवण, एक भाग पाणी आणि एक भाग वायूसाठी रिकामा ठेवला तर ते आरोग्यदायी असते.”

सहज विचार केला, स-अवकाश.. ८०% पूर्ण २०% रिकामे हे जसे शारीरिक आरोग्यासाठी फायदेशीर असते तसेच ते मानसिक आरोग्याच्या दृष्टीनेही नक्कीच उपयोगी ठरू शकेल!

नवीन वर्ष सुरू झाले की मी ठरवायचो दररोज व्यायाम करायचा. मग मोबाईल ॲपवर दिवसागणिक कळायचे की किती दिवस व्यायाम केला किंवा चालायला गेलो. २५-३० दिवस झाले की काही तरी कारण, आजारपण, घरची अडचण इत्यादीमुळे त्यात खंड पडायचा. मग विचार येत असे , “नाही जमणार आपल्याला.” मग हा व्यायामाचा विषय कायमचा बंद होत असे आणि त्याहूनही मोठा परिणाम होता “मला हे नाही जमणार,मी असाच आरंभशूर आहे असे अनेक विचार मनात येत व स्वतःला आरोपी ठरवले जायचे. पण त्या ऐवजी जर २०% वेळा व्यायाम करायला जमणार नाही, ८०% वेळा जमले तरी हरकत नाही हे ठरवले असते तर कदाचित ही चांगली सवय कायमची बंद झाली नसती.

सगळे काही काटेकोरपणे झाले पाहिजे असा अट्टाहास करणारी माणसं आणि त्यांचा त्रागा बघितला की खुप वाईट वाटतं. घरातील स्वच्छता, वस्तू जागच्या जागी असणे, बेडवर बेडशीट १००% नीटनेटकी असलीच पाहिजे ह्या टोकाच्या आग्रहामुळे अनेकदा मानसिक स्वास्थ्य बिघडते. असा दुराग्रह करणारी काटेकोर व्यक्ती आणि तो सहन करणारी व्यक्ती असे दोघेही यामुळे अस्वस्थ होतात. त्या ऐवजी ८०% नीटनेटके असेल तर २०% अव्यवस्थितपणा स्वीकारायला काय हरकत आहे? त्यामुळे मानसिक स्वास्थ्य उत्तम राहते व सुधारणा शक्य होते. रॅाकेट सायन्समध्ये किंवा एखाद्या हृदयाच्या सर्जरीमध्ये सगळे काही १००% परिपूर्णच असायला हवे पण दररोजच्या सहज साध्या गोष्टींमध्ये २०% चूका असतील तर त्यांचा स्वीकार करून सुधारणेसाठी अवकाश ठेवायला हरकत नसावी. त्यामुळे मानसिक आरोग्य उत्तम राहील असे वाटते.

-राजेश कापसे, ९८१९९१५०७०